wtorek, 8 marca 2011

Borówka wysoka

  
                          BORÓWKA WYSOKA

        Borówka wysoka na szeroką skalę jest uprawiana w Polsce od ponad 30 lat. Początkowo była ona obiektem uwagi jedynie wąskiej grupy producentów, dla których głównym jej atutem była wysoka cena owoców. Dlatego też przez wiele lat owoce te, pomimo coraz szerszej ich dostępności na rynku, były i często są traktowane jako elitarne i luksusowe. Od dłuższego czasu obserwuje się jednak coraz większe zainteresowanie uprawą tych krzewów na działkach i przydomowych
Ogródkach.
      Owoce borówki wysokiej, zwanej też borówką amerykańską, poza smakiem, który ceni wiele osób, posiadają liczne wartości odżywcze i zdrowotne. Wpływają dobroczynnie na pracę jelit, dodatnio wpływają na przemiany hormonalne dokonujące się w naszych organizmach.
Głównym atutem borówki amerykańskiej są fitoestrogeny, które niszczą zły cholesterol (LDL), a także antyoksydanty wyłapujące wolne rodniki. Jedzenie surowych owoców borówki to profilaktyka chorób cywilizacyjnych, arteriosklerozy i nowotworów. Antocyjany odpowiedzialne za błękitny kolor borówek poprawiają mikrokrążenie w gałkach ocznych, zwielokrotniają przepływ krwi w siatkówce oka i polepszają widzenie. Preparaty z czarnych jagód to obowiązkowy suplement diety japońskich komputerowców.
100 gramów jagód borówki wysokiej dostarcza:
tylko 61 kalorii,
0,6 grama białka,
0,6 grama tłuszczu,
15 gramów cukrów,
289 jednostek międzynarodowych witaminy A,
0,02 miligrama witamin B1 i B2,
0,3 miligrama witaminy B3 (PP),
16 miligramów witaminy C,
16 miligramów wapnia,
13 miligramów fosforu,
0,8 miligrama żelaza.
      Borówka jest krzewem dorastającym do wysokości 3m.
Pędy są wzniesione, wyrastają z pąków u podstawy krzewu,
jednoroczne są zielonkawe.
W następnych latach pokrywają się spękaną korowiną.
Borówka kwitnie w drugiej połowie maja, jagody zbiera się stopniowo, ponieważ dojrzewają od lipca do końca września.
Korzenie są bogato rozgałęzione, ale zalegają bardzo płytko - stąd wynika konieczność zwrócenia uwagi na wilgotność gleby.
Ma specyficzne wymagania klimatyczne i glebowe. Sprzyja jej klimat panujący w Polsce, czyli umiarkowanie ciepły.
Najlepiej pod jej uprawę nadają się tereny płaskie, osłonięte od wiatru, nasłonecznione, najkorzystniej, jeśli tereny te znajdują się w otulinie lasów sosnowych.
        Krzewy do wzrostu potrzebują gleb lekkich, próchnicznych, lekko kwaśnych o pH od 3,8 do 4,8, łatwo nagrzewających się oraz przepuszczalnych. Najlepsze warunki dla wzrostu borówki mają miejsce dopiero wtedy, gdy zawartość części organicznych w glebie wynosi powyżej 7 %. Ważne jest także utrzymanie właściwego poziomu wody gruntowej. Poziom ten powinien być utrzymany na wysokości 35-60 cm przez cały okres wegetacji, nawet okresowe zalewanie krzewów w trakcie wegetacji może prowadzić do ich zamierania jednak w przypadku znacznego obniżenia się poziomu wody gruntowej musimy regularnie podlewać. Długotrwałe braki wody wiosną mogą zahamować wzrost roślin, a letnie niedobory sprawiają, że owoce są drobne.
      W uprawie amatorskiej optymalne warunki do uprawy borówki wysokiej najłatwiej uzyskamy na działkach leśnych i poleśnych, wśród lasów sosnowych, ponieważ w takich miejscach gleby są odpowiednio lekkie, piaszczyste, próchnicze i kwaśne.


                          Jak przygotować glebę?

       Jeżeli nasza działka czy ogród są położone na terenach mniej sprzyjających uprawie borówki, właściwe zakwaszenie gleby można uzyskać stosując kwaśny torf, siarkę lub trociny z roślin iglastych. Torf miesza się z glebą w stosunku 1:1, do głębokości 30 cm, a następnie wokół posadzonych roślin wykłada się trociny, rozłożone liście dębowe lub ściółkę leśną. W przypadku, gdy zakwaszamy siarką, na rok przed sadzeniem krzewów siarkę rozsiewa się równomiernie na powierzchni gleby i miesza z górną warstwą gleby. Ilość wysiewanej siarki zależy od ph. gleby, a także od jej składu mechanicznego. Na gleby piaszczyste dajemy mniejszą dawkę siarki, a na glebach cięższych lub organicznych dawka ta jest większa.
Jeżeli krzewy są już posadzone, zakwaszenia gleby dokonujemy w kilku terminach, dając za każdym razem małe ilości siarki (po 0,5-1,0 kg na 100m² gleby).

     Krzewy dwuletnie są najbardziej polecane do sadzenia, ponieważ mają już dobrze rozwinięty system korzeniowy i przyjmują się dobrze, a w następnym roku zaczynają owocować. Natomiast krzewy jednoroczne wymagają szczególnej opieki i będą owocować dopiero po dwóch latach.
Odległość pomiędzy roślinami zależy od siły wzrostu krzewów oraz od rodzaju gleby. Na plantacjach gdzie możliwa jest mechaniczna uprawa borówki wysokiej krzewy sadzi się w rozstawie 3 m pomiędzy rzędami, a w rzędzie, co 1,2 do 2 m. W uprawie amatorskiej na działce lub w przydomowym ogrodzie wystarczą odstępy między rzędami 2,5 m i 1 m w rzędzie. Dobrze by było gdyby rzędy biegły w kierunku północ-południe, wtedy rośliny będą lepiej nasłonecznione.
Krzewy borówki wysokiej sadzimy wiosną lub jesienią. Sadzenie wiosną jest mniej ryzykowne, gdyż rośliny nie są narażone na przemarznięcie, ale za to należy liczyć się z koniecznością ich podlewania. Sadząc krzewy jesienią trzeba ochronić korzenie przed mrozem przez obłożenie gleby wokół roślin ściółką z torfu, trocin lub liści. Zaleca się sadzić krzewy około 5cm głębiej niż rosły w szkółce. Po posadzeniu krzewy należy podlać.

     Podczas sadzenia młode sadzonki borówki warto zaszczepić specjalną szczepionką mikoryzową dla borówek (doskonała dla wielu roślin kwasolubnych).
     Mikoryza to wzajemnie korzystne współżycie roślin i specyficznych grzybów symbiotycznych, nawiązujących bezpośredni kontakt z korzeniami rośliny. Dzięki zastosowaniu szczepionki mikoryzowej Twoje borówkowe krzewy znacznie łatwiej się przyjmą, a w przyszłości będą lepiej tolerować niedogodne warunki glebowe i okresy suszy. Znacznie lepiej poradzą sobie także w sytuacji, gdy gleba w Twoim ogrodzie nie jest odpowiednio zakwaszona. Pozwoli Ci to, zatem ograniczyć ilość zabiegów związanych z nawożeniem i zakwaszaniem gleby pod borówkami.

                                           Pielęgnacja

      Cięcie jest podstawowym zabiegiem pielęgnacyjnym, stosowanym w uprawie borówki. Krzewy bez cięcia dają słabsze przyrosty z małą ilością pąków kwiatowych. Owoce drobnieją i plon spada.
        W pierwszych 2-3 latach od posadzenia krzewy te nie wymagają zbyt silnego cięcia, które ma jedynie charakter formująco-sanitarny. Zabieg wykonany w tym okresie ma skłonić roślinę do prawidłowego wzrostu i wytworzenia odpowiedniej liczby pędów, które staną się konstrukcją nośną dla zawiązujących się w kolejnych latach owoców. Dlatego też skraca się pędy dłuższe niż 30-40 cm. i krzyżujące się, natomiast usuwa się pędy słabe i rosnące nisko nad ziemią, uszkodzone mechanicznie bądź chore. W kolejnych latach rośliny zaczynają wchodzić w okres pełni owocowania, którego maksimum osiągają w 8-9 roku po posadzeniu. Cięcie krzewów w tym okresie(nazywane potocznie prześwietlającym), aż do osiągnięcia przez nie wieku około 15 lat ma na celu zapewnienie roślinie odpowiedniej liczby pędów. Ogólna ich liczba na roślinie powinna wynosić od 8-12. Zasada wykonania cięcia prześwietlającego musi uwzględniać cechy charakterystyczne poszczególnych odmian. Cięcie roślin odmian o pokroju rozłożystym, takich jak BERKLEY, BLUETTA czy PATRIOT, powinno być wykonywane głównie na zewnętrznej części obrysu krzewu. Eliminuje się wtedy pędy najbardziej odchylone na boki z tendencją do pokładania się na ziemi. Krzewy takich odmian jak BLUECROP, DARROW, EARLIBLUE lub JERSEY, mające pokrój wzniesiony, powinny być prześwietlane raczej w części centralnej biegnącej wzdłuż osi rośliny.
     Podobne zależności między odmianami występują, gdy rozpatrujemy ich siłę wzrostu. Odmiany silnie rosnące jak Blueray czy Earliblue lepiej rosną i plonują, gdy podczas cięcia wycina się więcej całych, starszych pędów w wieku powyżej 5-6 lat. Natomiast odmiany o słabym wzroście np. Bluetta, wytwarzające dużą liczbę słabszych i krótkich pędów reagują lepiej, gdy podczas cięcia usuwa się pewną ich liczbę. Wpływa to na poprawę jakości i wielkości jagód oraz stymuluje wzrost wegetatywny pozostałych pędów. Prawidłowa rotacja pędów w okresie coraz obfitszego plonowania roślin jest bardzo istotna, ponieważ pozwala utrzymać równowagę między ich wzrostem, a regularnym owocowaniem, przy narastającej tendencji krzewów do nadmiernego formowania pąków kwiatowych. W skrajnych przypadkach rośliny mogą wejść w fazę tzw. przemiennego owocowania, co objawia się silnym wzrostem krzewów i słabym plonowaniem w jednym roku, a słabym wzrostem i tworzeniem zbyt dużej ilości słabych jakościowo owoców w roku następnym. W kolejnych latach krzewy coraz trudniej jest utrzymać w ryzach, często coraz słabiej plonują, zbytnio się zagęszczają i stają się bardziej podatne na choroby i szkodniki.
     Aby przeciwdziałać temu zjawisku i przedłużyć okres produktywności krzewów zaleca się wykonanie silnego cięcia pędów tzw. odmładzającego.
Proces ten może być rozłożony na kilka lat, w ciągu których corocznie w krzewie wycina się od 25 nawet do 50 % starych, słabo owocujących pędów. Metodą bardziej radykalną jest wycięcie w jednym terminie wszystkich pędów przy nasadzie krzewu na wysokości około 10 cm. W przypadku odmian słabo krzewiących się, można spróbować przyciąć odmładzane pędy na wysokości np. 50 cm od ziemi. Spowodować to może wyrastanie młodych przyrostów na dłuższych odcinkach przyciętych pędów, zwiększając skuteczność tego zabiegu. Po wykonaniu cięcia, roślina powinna wytworzyć wiele pędów jednorocznych, wyrastających z karpy i ze skróconych pędów. W przypadku nadmiernej ich liczby można część z nich usunąć już wczesnym latem, zostawiając jedynie kilka najsilniejszych. Należy też pamiętać, że pąki kwiatowe na odmłodzonych krzewach zaczną się tworzyć dopiero w kolejnym sezonie wegetacyjnym.

                                 Termin cięcia

     Najlepszym terminem do wykonania cięcia prześwietlającego, a także odmładzania krzewów jest przedwiośnie. W tym okresie łatwo można odróżnić pąki kwiatowe od liściowych na pędach jednorocznych, co jest ważne przy prześwietlaniu krzewów i zachowaniem proporcji między tegorocznym wzrostem pędów, a oczekiwanym plonowaniem w roku przyszłym. Jednak najważniejsze jest to, by zabieg wykonać na roślinach będących w fazie spoczynku zimowego. Zbyt późne cięcie wiosenne roślin, które rozpoczęły już wegetację, powoduje utratę wraz z odcinanymi pędami, części substancji odżywczych dostarczonych uprzednio do górnych partii krzewu. W przypadku cięcia odmładzającego, terminowe wykonanie zabiegu ma decydujący wpływ na liczbę wyrastających pędów oraz siłę ich wzrostu. Czynność tę najlepiej wykonać w czasie pogody słonecznej, suchej przy temperaturze powietrza powyżej 0 stopni Celsjusza. W takich warunkach rany po cięciu goją się szybciej i nie zachodzi konieczność zabezpieczania ich preparatami chemicznymi. Należ unikać cięcia krzewów podczas dużej wilgotności powietrza lub po opadach deszczu, ponieważ wtedy maże wystąpić ryzyko zainfekowania ran przez choroby grzybowe.
       Decyzja o zastosowaniu cięcia odmładzającego krzewów borówki wiąże się ze znacznym ograniczeniem owocowania, a początkowo nawet jego brek przez 1-3 sezony wegetacyjne. Jednak zgodnie ze znaną maksymą, „by zyskać, trzeba najpierw stracić”, korzyści wynikające z odmłodzenia krzewów przejawiają się w ich lepszej kondycji zdrowotnej oraz zdecydowanie wyższym plonie bardzo dobrych jakościowo jagód. Rośliny takie będzie można użytkować jeszcze przez kilkanaście lat.



Tekst opracowano na podstawie: A. Sołtysiak, Borówka wysoka (amerykańska), Dolnośląski Informator Rolniczy, nr 9/2001, oraz D. Wach, Uprawiajmy borówkę wysoką!, Działkowiec, nr 6/2004, s. 28 - 30.Działkowiec nr 1/2009 s. 40-41.

2 komentarze:

  1. szukałem informacji na temat borówki amerykańskiej ,super ,dzięki pozdrawiam

    OdpowiedzUsuń